سیدرضا هاشمی زاده/روزنامه نگار
کتابخانه مرکزی بندرعباس، با ۷۰۰۰ متر مربع زیربنا و طراحی پنج طبقه، که در سال ۱۳۸۷ با وعده تکمیل ۳۶ ماهه کلنگ‌زنی شد، امروز پس از ۱۷ سال به آرامگاه آرزوهای فرهنگی مردم این شهر بدل شده است. این بنا در طول ساخته شدن خود ،شاهد تغییر ۴ دولت و ۵ استاندار بوده و با وجود ۸۵ درصد پیشرفت فیزیکی، در پیچیده‌ترین وضعیت خود قرار گرفته است. این پروژه دیگر نماد توسعه نیست، بلکه سمبل ناکارآمدی و هدردادن حقوق فرهنگی نسلی است که تا اوایل ۱۴۰۵ نیز(بنا به وعده های جدید ) باید منتظر اتمام پروژه بماند.

*بحران مالی و فنی؛ از ۶.۵ میلیارد تا ۱۷۰ میلیارد تومان و فرسودگی سازه
طولانی شدن زمان ساخت، دو گره کور مالی و فنی را به پروژه تحمیل کرده است که هزینه‌های غیرقابل جبرانی را بر بیت‌المال وارد کرده است.
پروژه‌ای که با بودجه اولیه ۶.۵ میلیارد تومان آغاز شد، امروز برای تکمیل نهایی نیازمند ۱۷۰ میلیارد تومان است، یعنی هزینه‌های آن ۲۶ برابر شده است. در طول ۱۵ سال اول تنها ۵۴٪ پیشرفت با هزینه حدود ۴۰ میلیارد تومان حاصل شد. اکنون، تکمیل ۱۵ درصد باقی‌مانده و تجهیزات، نیازمند اعتباری بالغ بر ۱۰۰ میلیارد تومان دیگر است که بیش از کل هزینه‌های گذشته پروژه است.اگرچه ۲۵ میلیارد تومان از مسئولیت اجتماعی وزارت نفت (برای سیستم سرمایشی) و ۲۱ میلیارد تومان از اعتبارات استانی به تصویب رسیده، اما این منابع نمی‌توانند شکاف ۱۰۰ میلیارد تومانی را پر کنند.
تأخیر ۱۷ ساله، کیفیت فنی پروژه را تهدید کرده و ساختمان را قبل از افتتاح نیازمند بازسازی کرده است.طبق اعلام معاون عمرانی استانداری، ۲۵ تا ۳۰٪ از اسکلت و سیستم‌های سازه‌ای به دلیل فرسودگی ناشی از عوامل محیطی، باید مقاوم‌سازی شوند تا استاندارد و ایمنی تأمین گردد.این فرآیند فنی خود نیازمند ۶ ماه تا ۱ سال زمان است و تمامی وعده‌های قبلی (مانند افتتاح در دهه فجر) را باطل کرده است. تضاد در اعلام آمار پیشرفت (۷۰٪ تا ۸۵٪) نیز نشان‌دهنده ابهام در وضعیت فنی واقعی پروژه است.

*گره کور مدیریتی؛ استنکاف شهرداری و ورود دستگاه قضا
قلب مشکل این پروژه، نه در تهران، بلکه در بندرعباس و در استنکاف مدیریتی شهرداری از اجرای تعهدات قانونی و محلی است که منجر به گروگان‌گیری منابع فرهنگی شده است.
مهم‌ترین مانع بر سر راه تزریق نقدینگی، عدم انتقال مبلغ ۲۰۰ میلیارد ریال (۲۰ میلیارد تومان) اعتبار مصوب از محل آلایندگی صنایع است. این اعتبار حیاتی به دلیل استنکاف شهرداری از انتقال، مسدود شده و عملاً پروژه را به گروگان گرفته است.
تخلف از ماده ۶ قانون: شهرداری در اجرای ماده ۶ قانون شهرداری‌ها نیز سهم قانونی (نیم درصد درآمد) کتابخانه‌ها را نادیده گرفته و تنها ۵ میلیارد ریال از ۳۸۰ میلیارد ریال تعهد سالانه خود را پرداخت کرده است، یعنی ۹۸.۷٪ تعهدات قانونی خود را نقض کرده است.
• اختلاف زمین معوض: ریشه این بلاتکلیفی به واگذاری کتابخانه مرکزی قدیمی (شهدا) به شهرداری بازمی‌گردد. ۱۲ سال است که تعهد شهرداری برای تخصیص زمین یا منابع معوض برای ساخت کتابخانه جدید، مسکوت مانده است.
در پی تضییع حقوق بیت‌المال ناشی از این اختلافات، مجتبی قهرمانی، رئیس کل دادگستری هرمزگان، با صدور دستور ویژه به دادستان مرکز استان، رسماً به پرونده ورود کرده است. مأموریت دستگاه قضا، شکستن بن‌بست استنکاف شهرداری و آزادسازی فوری منابع مسدود شده برای نجات پروژه است.
* فاجعه فرهنگی و محرومیت از ۶۰ خدمت نوین
محرومیت ۱۷ ساله بندرعباس (با بیش از ۷۰۰ هزار نفر جمعیت و تنها ۶ کتابخانه عمومی) از این مرکز، به معنای عقب‌ماندگی از استانداردها و تضعیف توان تحلیلی جامعه است.
سرانه فضای مطالعاتی هرمزگان در مقایسه با استانداردهای جهانی به شدت پایین است. افتتاح این مرکز ۷۰۰۰ متر مربعی به تنهایی ۳۰ درصد به ظرفیت فرهنگی استان افزوده و سرانه را به ۲ متر مربع به ازای هر ۱۰۰ نفر می‌رساند. هر روز تأخیر، حق مسلم نسلی از مردم را برای دسترسی به فرهنگ تضییع می‌کند.
این پروژه قرار است بالغ بر ۶۰ خدمت فرهنگی نوین را ارائه کند که آن را به یک مرکز چندمنظوره تحول‌آفرین تبدیل می‌کند.
نجات این پروژه درگرو اقدام قاطع همه مسئولان برای آزادسازی ۲۰ میلیارد تومان اعتبار بلوکه شده و عمل به تعهد مدیریت ارشد استان برای تأمین کسری ۱۰۰ میلیارد تومانی و آغاز فوری فرآیند مقاوم‌سازی است. چشم امید مردم هرمزگان به پایان این تراژدی ۱۷ ساله دوخته شده است.پرسش جدی این است که چرا سرنوشت بسیاری از پروژه های بزرگ در بندرعباس به چنین وضعی دچار می شود و چه کسانی در ایجاد اینگونه شرایط و روند اسف بار و تضییع حقوق مردم و حیف و میل بیت المال دخیلند و چرا به حساب آنها رسیدگی نمی شود ؟