سیدرضا هاشمی زاده/دو موضوع محوری در حوزه گردشگری ایران، یعنی ثبت جهانی روستاهای شاخص و اثرگذاری واقعی این عنوان‌ها بر تحول اقتصادی، نیازمند یک بررسی جامع و واقع‌بینانه است. در حالی که روستاهایی نظیر سُهیلی قشم با ویژگی‌های ممتاز خود به این افتخار دست یافته‌اند، تجربیات گذشته نشان می‌دهد که موانع ساختاری و سیاسی، تأثیر شگرف جهانی شدن را تا حد زیادی محدود می‌کنند.
روستای سُهیلی قشم؛ نگین توسعه پایدار

روستای سُهیلی در جزیره قشم، اخیراً به دلیل رویکردهای نوآورانه در گردشگری و حفاظت از محیط زیست، از سوی سازمان جهانی گردشگری ملل متحد (UN Tourism) در فهرست بهترین روستاهای گردشگری جهان در سال ۲۰۲۵ ثبت شد.
جایگاه جهانی و ویژگی‌های ممتاز

این روستا که به عنوان ستاره خلیج فارس شناخته می‌شود، الگویی از گردشگری پایدار و مبتنی بر جامعه محلی را ارائه کرده است. سُهیلی با برگزاری جشنواره‌های خوراک محلی و راه‌اندازی رستوران‌های دریایی، به عنوان پایتخت گردشگری خوراک جنوب ایران مطرح شده است. مردم سهیلی، نخستین الگوی گردشگری تالابی مبتنی بر محیط زیست در خلیج فارس را خلق کرده‌اند و با جایگزینی آلاچیق‌های شناور کم‌صدا به جای قایق‌های موتوری، گامی بزرگ در حفاظت از جنگل‌های حرا (ذخیره‌گاه زیست‌کره جهانی) برداشته‌اند. زنان و کودکان روستا نیز با پرورش بذر حرا در خانه، در طرح‌های کاشت و توسعه این جنگل‌های دریایی مشارکت فعال دارند.
سُهیلی در فاصله حدود ۶۰ کیلومتری شهر قشم و نزدیکی فرودگاه بین‌المللی قرار دارد. مهم‌ترین جاذبه طبیعی آن، جنگل‌های حرا ست که گردشگران می‌توانند با قایق‌سواری در میان تونل‌های سرسبز آن، از تماشای پرندگان مهاجر لذت ببرند. بام سُهیلی یا کوه سُموران، بلندترین نقطه روستا، بهترین مکان برای رصد ستاره سهیل و مشاهده هم‌زمان ساحل و چشم‌انداز گسترده جنگل‌های حرا است. همچنین، بازدید از روش‌های سنتی صید ماهی( مُشتا)، حمام سنتی اِشتران و محوطه باستانی کمپ تاریخی پیرزن، بخشی از جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی آن است. بازارچه‌های محلی نیز فرصتی برای عرضه صنایع دستی بومی قشم مانند گلابتون‌دوزی و رستوران‌های سنتی برای چشیدن غذاهای لذیذ دریایی فراهم می‌کنند. سُهیلی با وجود اقامتگاه‌های بوم‌گردی فعال، موقعیت جغرافیایی مناسبی برای دسترسی به سایر نقاط مهم قشم نظیر تنگه چاهکوه، غار نمکدان و جزیره هنگام نیز دارد.

چالش‌های پیش روی “برندسازی جهانی” روستای سهیلی
علیرغم اهمیت ذاتی ثبت جهانی، تجربیات گذشته و واقعیت‌های فعلی اقتصاد و فضای بین‌الملل، نشان می‌دهد که صرف دریافت این عنوان، لزوماً به تحول شگرف و فوری در وضعیت اقتصادی محلی منجر نخواهد شد و این اتفاقات نیازمند یک نگاه واقع‌بینانه است.
تجربه ثبت جهانی مکان‌هایی مانند یزد نشان داده است که کم‌کاری‌ها و نارسایی‌های داخلی، مانع اصلی در تبدیل شدن این عناوین به یک نیروی محرکه قدرتمند بوده‌اند. مسئولان آن‌گونه که باید، برای شناساندن و تبلیغ این برندهای جهانی به بازارهای بین‌المللی تلاش نکرده‌اند که نتیجه آن، نبود تحول شایان و زیر و رو کننده برای مردم محلی بوده است. علاوه بر این، با توجه به گرانی و تورم لجام‌گسیخته، حتی با فرض افزایش آگاهی داخلی‌ها، بعید به نظر می‌رسد طبقه متوسط و عموم مردم ایران، توانایی سرازیر شدن مداوم و پذیرش هزینه‌های کامل سفر به این مقاصد را داشته باشند.

پیوستگی جهانی و چالش‌های بین‌المللی

در جهان به هم پیوسته امروز، گردشگری و جریان سرمایه به شدت تحت تأثیر معادلات سیاسی و بین المللی قرار دارد و تا زمانی که کشور تحت تحریم‌های اقتصادی قرار دارد و فضای سیاسی و بین‌المللی چندان مساعد نیست، عملاً قدرت و امکان اینکه خود را به جهان نشان دهیم و نمود پیدا کنیم، محدود می‌شود.متاسفانه اخباری که معمولاً از ایران در رسانه‌های دنیا منتشر می‌شود، عمدتاً اخبار منفی است و فضای ایران‌هراسی در جو رسانه‌ای دنیا وجود دارد. این عوامل در کنار هم باعث می‌شود که گردشگر فراوانی به کشور نیاید و ظرفیت‌های گردشگری بالقوه، عملاً خاموش بمانند، زیرا گردشگران بین‌المللی در چنین شرایطی، انگیزه‌ای برای سفر به مقصدی که فضای آن غیرمساعد یا پرریسک تصویر می‌شود، نخواهند داشت.

ثبت جهانی، یک زیرساخت است نه معجزه

با توجه به این چالش‌ها، این نگرانی وجود دارد که ثبت جهانی صرف، نتواند آنچنان تأثیر شگرفی در تحول وضعیت یک روستا یا منطقه داشته باشد و بیشتر به یک “فضاسازی” و “شعار توخالی” شبیه شود تا یک اتفاق واقعاً شگرف.

با این وجود، نباید اهمیت ذاتی و بلندمدت ثبت جهانی را نادیده گرفت. این عنوان یک سند معتبر بین‌المللی و پایه و زیرساخت قدرتمند است که در صورت رفع موانع ساختاری (مهار تورم و بهبود فضای بین‌الملل) و تلاش جدی داخلی برای برندسازی، می‌تواند در آینده به عنوان یک اهرم قدرتمند برای توسعه پایدار و جذب گردشگر عمل کند.